Terug naar de krant

Macron gebruikt Europees voorzitterschap als verkiezingstroef

Leeslijst analyse

Presidentsverkiezingen Door zich op te werpen als de enige kansrijke presidentskandidaat met realistische ideeën over Europa, hoopt de Franse president kiezers aan zich te binden.

Leeslijst

Elke avond kleurt de Eiffeltoren deze januari diepblauw; twaalf gele sterren steken fel af tegen het met enorme lampen verlichte smeedijzer. De belangrijkste toeristische trekpleister van Frankrijk staat deze maand in het teken van Europa, ter ere van het Franse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, dat op 1 januari begon.

De afgelopen tijd heeft La République en Marche, de partij van president Emmanuel Macron, bovendien tienduizenden aanplakbiljetten verspreid met de boodschap dat de president „Europa wil veranderen om Frankrijk vooruit te helpen”. Aan het begin van het jaar wapperde er een Europese vlag onder de Arc de Triomphe. En sinds half december geeft Macron urenlange interviews over zijn plannen voor de Europese Unie. Hiermee probeert de president zijn internationale en pro-Europese imago – in 2017 werd hij verkozen na een pro-Europese campagne en sindsdien gebruikt hij de EU volgens zijn partijgenoten als „kompas van zijn werkzaamheden” – nog wat op te poetsen.

Lees ook Vlaggenrel laat zien: Franse EU-liefde kent grenzen
Vlaggenrel laat zien:  Franse EU-liefde kent grenzen

De acties moeten Fransen warm maken voor de EU, maar Macron gebruikt de Présidence française du Conseil de l'Union européenne (PFUE) ook als verkiezingstroef. Hoewel de president zich nog altijd niet kandidaat heeft gesteld, twijfelt niemand eraan dat zijn naam op de stembiljetten zal staan bij de presidentsverkiezingen van april.

Verdeeld Frankrijk

Volgens vicepresident Christine Verger van het Jacques Delors-instituut, een denktank over Europa in Parijs, kan de president profiteren van het Europees voorzitterschap. „Macron heeft een aantal dossiers waaraan hij in Europa extra aandacht wil besteden en die in Frankrijk ook belangrijk worden gevonden”, zegt ze telefonisch. Het gaat onder meer om de regulering van techreuzen, een CO2-belasting op bepaalde buitenlandse producten en een EU-breed minimumloon. „Hij gaat proberen op deze terreinen resultaten te behalen voor april, waarmee hij zich kan presenteren als een effectieve leider.” Omdat de thema’s al langer op de Europese tekentafel liggen, is het niet ondenkbaar dat dit lukt.

Ook kan de president het Europese voorzitterschap volgens Verger gebruiken om zijn „internationale ervaring, kennis en capaciteit om resultaten te behalen” te onderstrepen. Hij organiseert de komende maanden bijvoorbeeld een Defensietop en een Afrikatop, waarmee hij kan laten zien dat hij grote onderwerpen niet schuwt.

Maar niet alle Fransen zijn gevoelig voor Macrons pro-Europese agenda. Volgens een peiling van Harris Interactive is 54 procent van de Fransen positief gestemd over de EU; vooral de aanhangers van de extreem-rechtse partijen van Marine Le Pen en Éric Zemmour, die in de peilingen samen op zo’n 30 procent staan, zijn zeer Europa-kritisch. „Voor hen gaat het nationalisme voor alles”, zegt Verger.

Dit bleek toen de Europese vlag onder de Arc de Triomphe verscheen: Le Pen sprak meteen van een „provocatie” en Zemmour vond het „een schande” voor de Franse natie. Uiteindelijk bond Macron in en maakte de vlag plaats voor een Franse. „Een patriottische overwinning”, aldus Le Pen. Verger: „Dat electoraat gaat niet zomaar veranderen.”

Maar bij centrum-rechtse en linkse kiezers liggen kansen, ziet politicoloog Christian Lequesne van Sciences Po Paris. „Macron zal een onderscheid maken tussen de realistische progressieven die vóór Europa zijn en de ouderwetse nationalisten die volgens hem achterhaalde ideeën hebben”, zegt hij aan de telefoon. Door zich op te stellen als de enige kanshebber bij de presidentsverkiezingen met realistische ideeën over Europa – de Europa-lievende linkse partijen staan op slechts enkele procenten in de peilingen – hoopt hij volgens Lequesne zwevende kiezers aan zich te binden. Een succesvol voorzitterschap zal ook Macrons eigen pro-Europese electoraat – veelal hoogopgeleide stedelingen – verder aan hem hechten.

Lees ook Krijgt Frankrijk straks ‘une présidente’?
Presidentskandidaat Valérie Pécresse van de rechtse partij Les Républicains op campagne op een boerderij.

Crises

Het Europees voorzitterschap kán de president echter ook tegenwerken. „Als zich een crisis aandient – stel dat honderdduizenden migranten zich aan de Europese buitengrenzen melden of dat Rusland Oekraïne binnenvalt – zal er discussie ontstaan over de effectiviteit van de EU”, zegt Lequesne. „Dat kan slecht afstralen op Macron.” Zo greep Le Pen het feit dat Europa niet aan tafel zat bij gesprekken tussen de VS en Rusland over de spanningen rondom Oekraïne al meteen aan om te beweren dat Europa „geen woord te zeggen” heeft.

Macrons politieke tegenstanders zullen ook in Brussel en Straatsburg in de aanval gaan, denkt Verger. Vrijwel alle Franse partijen zitten ook in het Europees parlement; de presidentskandidaat van de Groenen, Yannick Jadot, is zelfs zelf Europarlementariër. „De Europese partijen zullen hun Franse parlementariërs de kans geven om hun nationale kaarten te spelen en Macron om electorale redenen harder te bekritiseren”, verwacht Verger. De eerste tekenen zijn er al: na Macrons toespraak in het parlement in Straatsburg deze woensdag pakten zijn politieke tegenstanders meteen de kans om zijn plannen met felle bewoordingen te bekritiseren. Het ging zo ver, dat het „EP-debat veranderde in een rommelig Frans campagne-evenement”, aldus een ontstemde Duitse europarlementariër.

Hoewel Macron met 24 procent van de stemmen vooralsnog de peilingen aanvoert, zou hij de verkiezingsstrijd kunnen verliezen. Dan zou er halverwege het Franse voorzitterschap plots een andere president in het Élysée komen te zitten. Als Valérie Pécresse van de conservatieve partij Les Républicains (18 procent in de peilingen) wint, zal dat waarschijnlijk weinig verschil maken. „Pécresses ideeën over Europa zijn niet zo ver verwijderd van die van Macron”, benadrukt Verger. „Zij zal het voorzitterschap rustig tot een einde willen brengen.”

Als de extreem-rechtse Le Pen – die net als Pécresse op 18 procent staat – wint, „dan weet niemand wat er gebeurt”, zegt Verger. Lequesne stelt dat de verkiezing van een extreem-rechtse president „een ramp voor Europa” zou zijn. „Dat zullen politici zoals de Hongaarse premier Viktor Orbán aangrijpen om extreem-rechts gedachtegoed te normaliseren. Ze kunnen zeggen: we zijn niet meer marginaal, want zelfs het grote Frankrijk staat aan onze kant.”

Dit scenario lijkt vooralsnog weinig realistisch. Als Le Pen in de tweede ronde tegenover Macron staat, zal een groot deel van het linkse en centrum-rechtse electoraat naar verwachting toch op Macron stemmen. Of ze nou pro-Europa zijn of niet.

Dit is het eerste stuk van onze nieuwe correspondent in Frankrijk.
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 20 januari 2022.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in