Vooruitblikkend en verdiepend: dit is de wekelijkse dosis Europamania — alles wat je moet weten over de ontwikkelingen in Europa. In deze editie: de hoogste Europese rechter heeft het maar druk met procedures vanwege vertraagde vluchten. En: een schandaal in Portugal.
1. Debat over vergoeding bij vertraging vertraagd
Europamania stelde al eens vast dat het Hof van Justitie van de EU zijn handen vol heeft aan zaken over het recht op compensatie dat vliegtuigpassagiers hebben bij vertraging of het schrappen van hun vlucht. Voor de fijnproevers: het gaat om procedures vanwege Verordening 261/2004.
De hoogste Europese rechter behandelde tot nu al 58 zaken vanwege '261/2004'. Er is dus een schat aan jurisprudentie beschikbaar (de Europese Commissie maakte in 2021 een handig lijstje), maar evengoed lopen er nog negentien procedures, zo laat het Hof weten. Want zowel reizigers als luchtvaartmaatschappijen als tussenpersonen tasten nog steeds juridisch af wat de grenzen van de verordening zijn.
Vanuit de luchtvaart klinkt al jarenlang de roep om herziening van de (kostbare) verordening. Het schrappen van vluchten tijdens de coronacrisis zorgde voor extra trammelant. Oostenrijkse en Duitse rechters raken overvoerd met 261-zaken, stelde vorig jaar een advocaat in een blog op de website van de luchtvaartlobby A4E.
ERA, een andere luchtvaartkoepel, ageert ook al lang tegen de regeling. Hij stelde onder meer dat de vertragingsverordening een negatief effect op de veiligheid heeft. In 2020 haalde de ERA hard uit naar het Europees Hof; de arresten daarvan zijn 'nadelig' voor de luchtvaart, vond hij.
De Europese Commissie kwam nota bene in 2013 al met voorzetten voor de herziening van 261/2004. Maar de discussie sleepte zich voort (lees dit overzicht van het Europees Parlement), om niet te zeggen dat ze is vertraagd bij de EU-lidstaten. Brussel wil voor de zomer met nieuwe voorstellen komen.
... dus blijft de Europese rechter druk...
Ondertussen hangen er dus nog veel procedures in de lucht. Nu komt er donderdag bij het EU-Hof wel een heel bijzondere vraag aan de orde. Als de copiloot dood blijkt, heeft een reiziger van een geschrapte vlucht dan recht op vergoeding?
De zaak in kwestie heeft betrekking op vlucht TP597 van de Portugese luchtvaartmaatschappij TAP, die op de vroege ochtend van 17 juli 2019 plaats hadden moeten hebben, van Stuttgart naar Lissabon. Alleen, om kwart over vier 's ochtends bleek de copiloot dood in zijn hotelkamer te liggen, en wilde het resterende, geschokte deel van de bemanning niet meer vliegen.
Vlucht geannuleerd dus. Begrijpelijk, zou je zeggen. Maar reizigers konden pas in de middag naar Lissabon, en sommigen eisten daarom compensatie.
De vraag van de rechtbank in Stuttgart aan het hof in Luxemburg is nu of ze daar recht op hebben. Was het plotselinge overlijden van de copiloot een 'buitengewone omstandigheid', of in lekentaal een geval van overmacht waar de luchtvaartmaatschappij zich niet op had kunnen voorbereiden? Dan is compensatie niet op zijn plaats.
De TAP heeft al vaker een 'buitengewone omstandigheid' geclaimd. In 2019 sprak het Hof zich uit in een zaak over vertraging van vier uur die ontstond nadat een piloot van de TAP vanwege een bijtende passagier een niet-geplande tussenlanding op de Canarische eilanden maakte.
Advocaat-generaal Laila Medina stelde in februari van dit jaar in een advies vast dat de plotselinge dood van de copiloot geen 'bijzondere omstandigheid' is. Luchtvaartmaatschappijen weten dat ze vluchten alleen kunnen uitvoeren met twee piloten per bemanning, dus ze moeten voorbereid zijn op het eventueel wegvallen van piloten, aldus Medina.
De TAP moet in de kwestie aantonen dat ze 'evenredige en redelijke maatregelen heeft genomen' om (en nu volgt weer de omschrijving van een niet-juridisch geschoolde leek) het annuleren van een vlucht wegens overlijden te voorkomen.
Donderdag weten we meer.
.... en nu we toch bezig zijn over de TAP...
Los van de TAP-worsteling over compensatie van passagiers, worstelt heel Portugal met een affaire rond de TAP. De zaak draait om een vertrekvergoeding van €500.000 die de TAP — sinds 2021 genationaliseerd en doelwit van een zware sanering — vorig jaar uitkeerde aan de vertrekkende bestuursvoorzitter Alexandra Reis.
Die vergoeding was omstreden. Reis, die na haar vertrek bij TAP in februari 2022 in dienst trad bij de Portugese luchtverkeersleiding maar in december aanschoof als staatssecretaris van financiën, moest na het nieuws over het douceurtje, dat vlak voor Kerst naar buiten kwam, haar bureau op het departement weer vliegensvlug ontruimen.
Ze was niet de enige. De zaak leidde tot grote trammelant in de regering van premier Antonio Costa. Verscheidene bewindslieden stapten op. In maart bleek dat de exitvergoeding inderdaad illegaal was.
Maar de blunderparade van de regering hield daarmee niet op. Ze ontsloeg vanwege de zaak-Reis de (nieuwe) top van de TAP. Illegaal, vonden de topbestuurders. Daarover hebben we juridisch advies ingewonnen, claimde de regering. Maar minister van financiën Fernande Medina moest vervolgens bekennen dat dat advies er helemaal niet was.
Premier Costa kreeg geen greep op het schandaal, waarin ook de geheime dienst een rol is gaan spelen. Die moest een laptop terughalen van een voormalige ambtenaar van het ministerie van financiën die zei dat hij vertrouwelijke informatie over het TAP-schandaal had.
Er loopt nu een parlementair onderzoek. Maar president Marcelo Rebelo de Sousa hintte vorige week dat hij overwoog het parlement vanwege het schandaal te ontbinden. Het staatshoofd zag daar uiteindelijk van af wegens de economische problemen waar Portugal nu mee kampt (denk: inflatie).
Maar zijn kritiek was ijzig. De regering-Costa heeft door de TAP-kwestie haar geloofwaardigheid een zware slag toegebracht, en hij blijft de zaak scherp volgen, zo waarschuwde de president.
Europamania in je mailbox?
Wil je deze Europanieuwsbrief elke week per mail ontvangen? Schrijf je dan hier in. En hier zijn eerdere afleveringen.
Waar moeten we deze week op letten?
• De Duitse bondskanselier Olaf Scholz is dinsdag te gast bij het Europees Parlement. Hij is de tiende regeringsleider die naar Straatsburg komt voor een 'Dit is Europa'-toespraak.
• Hoe kan Europa de problemen met de hoge inflatie het beste bestrijden? Daarover is woensdag een kort webinar bij Institut Jacques Delors.
• De Italiaanse premier Giorgia Meloni brengt woensdag een bezoek aan Tsjechië.
• Het Gerecht van de EU spreekt zich woensdag uit in een zaak over de coronasteunregeling die Nederland invoerde voor de financiering van het mkb. Brussel keurde die ten onrechte goed, vindt onder meer hotelbedrijf Bastion Holding. Het steunregime benadeelde ketens.
• De wereldwaterstoftop begint op dinsdag in Rotterdam. Met op donderdag als spreker Frans Timmermans, EU-klimaatchef, die tevens een lezing bij de TU Twente op vrijdag zal verzorgen.
• De EU-ministers van buitenlandse zaken komen vrijdag informeel bijeen in Stockholm. Op hun vergadertafel: China en de oorlog in Oekraïne.
• De Europese Rekenkamer komt vrijdag met een rapport over hoe de ECB kredietrisico's bij grote banken in de gaten houdt. Extra relevant in het licht van wat er aan de overzijde van de oceaan gebeurt.
• Turkije gaat zondag naar de stembus. Verliest president Recep Tayyip Erdogan de macht? Lees de analyse 'Hoop is toegestaan' van Dominique Moïsi voor het Institut Montaigne. En kijk dit webinar terug, of volg deze discussiedinsdag bij denktank EPC, of klop woensdag aan bij CEPS.
Meer lezen (en luisteren)?
Het rechtEuropa Felix is de podcast van Felix Ronkes Agerbeek, jurist bij de Europese Commissie. In de recentste aflevering komen president Koen Lenaerts van het Hof van Justitie van de EU en Piet van Nuffel van de juridische dienst van Europese Commissie aan het woord.
Strategisch Minister van Defensie Kajsa Ollongren belicht in de podcast Café Europa van Haagsch College voor welke defensievragen Europa staat. Bekijk ook Ollongrens Europalezing op 3 mei in Maastricht.
Kostbaar Duitsland biedt nu regionaal treinverkeer tegen een fikse korting aan, en in Luxemburg is het openbaar vervoer gratis. Milieuorganisatie Greenpeace bekeek hoe elders in de EU zit.
Rampbrug Duitsland blies afgelopen weekeinde een gevaarlijk viaduct bij Lüdenscheid op, symbool van het achterstallig wegenonderhoud. Lees ook de reportage van FD-correspondent Gerben van der Marel.
La voix du peuple Sinds president Emmanuel Macron een pensioenhervorming doordrukte, gaan er meer stemmen op in Frankrijk voor het houden van referenda.
Intermezzo De Slowaakse premier Eduard Heger is opgestapt. Slowakije krijgt waarschijnlijk tot de verkiezingen in september een zakenkabinet.
Europamania wordt geschreven door Han Dirk Hekking. Volg ook de FD-Brusselaars Ria Cats en Mathijs Schiffers. Heb je opmerkingen of nieuws? Laat het weten via feedback@fd.nl.