Ook Europees Parlement vreest de ruk naar rechts bij de verkiezingen in juni

Philipp Schulmeister, de campagnedirecteur van het Europees Parlement, werkt al 25 jaar in de Brusselse politiek. Hij kan het weten als hij zegt dat hij ‘nog nooit zo vroeg de verkiezingsstrijd heeft zien beginnen’. Schulmeister zag al hoe partijen zich ingroeven in onwrikbaar vaste standpunten toen er nog een jaar te gaan was voor de Europese verkiezingen, die in verschillende landen op verschillende dagen in de tweede week van juni zullen worden gehouden.

Er staat nogal wat op het spel. Gezien de uitkomst van verkiezingen in heel Europa, maar vooral sinds die in Nederland, vrezen Europese politici ook voor een uitgehold Europees Parlement, waar de middenpartijen nog maar heel weinig kiezers overhouden.

Constructieve parlementsbijdrage

Woorden die politicologen eerst alleen uitspraken over Nederlandse politiek – ‘onwerkbaar’ en ‘fragmentatie’ – klinken nu ook over de mogelijke uitkomst van de Europese verkiezingen. Althans, universitair docent Nathalie Brack van de Vrije Universiteit Brussel sprak ze vorige week uit op een vroege bijeenkomst in het Europees Parlement in Brussel ter voorbereiding op de komende verkiezingen.

Brack hield daar een lezing over de vraag of de drie middenpartijen S&D (de sociaaldemocraten), EVP (christendemocraten) en Renew (liberalen) samen groot genoeg zouden blijven om ervoor te zorgen dat de parlementsbijdrage aan wetgeving ook in de toekomst constructief is. Uit peilingen destilleerde zij van wel.

Maar niet iedereen is zo zeker van zijn zaak. “Politieke verlamming ligt op de loer”, zegt bijvoorbeeld de Fransman Stéphane Séjourné, die de liberale Renew-groep aanvoert. In Renew huizen zowel het Nederlandse D66 als de VVD-delegatie. Séjourné vreest dat de uiterst rechtse fracties in het Europees Parlement, de conservatieve ECR – waar FvD en JA21 lid van zijn – en de etno-nationalistische ID – waar de PVV bij zit – op 10 juni 2024 dubbel zo groot zullen zijn.

Gezamenlijk Europees migratiebeleid

“Ik wil de aandacht vestigen op Nederland”, zei ook de fractieleider van de christendemocraten, de Duitser Manfred Weber, dinsdag in Straatsburg. Hij hoopt dat een gezamenlijk Europees migratiebeleid, waarover volgende week de laatste gesprekken worden gevoerd tussen Parlement, Commissie en lidstaten, het tij nog kan keren.

“In Nederland mislukte de hervorming van het migratiebeleid en daarna zagen we wat er in de verkiezingen gebeurde”, aldus Weber, doelend op de overwinning van de PVV. “We moeten de kiezers tonen dat we eindelijk een manier hebben gevonden om met de migratie-uitdaging om te gaan.”

“Extreemrechts is Europa aan het uithollen”, zegt ook fractievoorzitter Iratxe Gárcia Pérez van de sociaaldemocraten. De Spaanse is strijdbaar: “We zullen pal blijven staan voor onze waarden en weerstand blijven bieden aan de normalisering van extreemrechts. Populisten schaden het Europese project zeer ernstig, vooral op het gebied van de rechtsstaat. Die moeten we blijven verdedigen.”

Europa van binnenuit veranderen

In ieder geval zullen er dingen veranderen in het Europees Parlement, zelfs als de middenpartijen nog altijd de meerderheid halen. Dat voorspelt Christine Verger, vicevoorzitter van Brusselse denktank het Jacques Delors Instituut. Daar doet Verger onderzoek naar het Europese populisme.

Tot nog toe, zegt Verger, keerden populistische partijen zich vooral af van Brussel. Ze kwamen amper opdagen bij debatten, wat het werk voor andere partijen makkelijker maakte. Dat is veranderd. “Bij veel populistische partijen is een andere houding te zien”, zegt ze. “Ze zijn niet langer tegen Europa, maar willen het van binnenuit veranderen.”

Lees ook:

2019: Europese verkiezingen: resultaten, analyses en de échte winnaar

Liveblog over de vorige verkiezingen, vijf jaar geleden, toen de wereld er nog heel anders uitzag.